W dzisiejszym blogu opiszę ciekawą sprawę, którą zajął się Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy w postanowieniu z dnia 2 kwietnia 2015 roku (sygn. II Ca 933/14).
W tym orzeczeniu sąd odwoławczy zmienił orzeczenie pierwszoinstancyjne, poprzez ustanowienie za wynagrodzeniem służebności przesyłu, oddalając jednocześnie zarzut zasiedzenia zgłaszany przez przedsiębiorstwo przesyłowe.
Stan faktyczny ustalony przez Sąd I. Instancji, który pierwotnie oddalił żądanie właścicieli nieruchomości wskazywał, iż infrastruktura kanalizacyjna, której dotyczył wniosek aż do 27 maja 1990 r. pozostawała własnością Skarbu Państwa, który był jednocześnie właścicielem obciążonej infrastrukturą nieruchomości. Następnie właścicielem stała się jednostka samorządu terytorialnego w trybie wskazanym w przepisach ustawy z 10 maja 1990 r. przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych.
Sąd II. Instancji wskazywał, że nieruchomość obciążona służebnością przy była aż do 2012 r. własnością Skarbu Państwa. Przedsiębiorstwo przesyłowe będące od 27 maja 1990 r. odrębną komunalną osobą prawną, do której należała sieć przesyłowa przebiegająca przez tę nieruchomość, przez cały czas eksploatowana, korzystało z tej nieruchomości w taki sposób, jakby przysługiwała mu służebność przesyłu. Korzystało w swoim imieniu i na swoją rzecz. Było więc posiadaczem służebności przesyłu.
Co ważne – bieg zasiedzenia służebności gruntowej na prawach służebności przesyłu rozpoczął się 27 maja 1990 r. (także uchwała SN z 13 kwietnia 2007 r., III CZP 23/07 OSNC 2008/5/45, Prok. i Pr.-wkł. 2008/9/44, Biul. SN 2007/4/9).
Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalając zarzut zasiedzenia służebności przesyłu wskazywał na złą wiarę przedsiębiorcy przesyłowego, bowiem obejmując nieruchomość w posiadanie, komunalne przedsiębiorstwo nie legitymowało się jakimkolwiek uprawnieniem do korzystania z nieruchomości obciążonej. Sąd Okręgowy podzielił poglądy zaprezentowane przez Sąd Najwyższy w wyroku z 3 kwietnia 2009 r. (sygn. II CSK 400/08, LEX nr 607253), że przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest do świadczenia wynagrodzenia na podstawie art. 225 Kc SN uznał nawet, że dobra wiara w chwili stawiania urządzeń (co w przypadku niniejszej sprawy nie ma miejsca), nie oznacza powstania po stronie przedsiębiorstwa energetycznego prawa do korzystania z nieruchomości skutecznego wobec każdoczesnego jej właściciela, odpowiadającego treści służebności przesyłowej. Zaniechanie rozwiązania tych kwestii, czy to w drodze administracyjnej czy to w drodze czynności prawnej, w związku ze zmianami własnościowymi, ustanawiającej odpowiednio ukształtowaną służebność jako ograniczone prawo rzeczowe (co do możliwości nabycia przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu art. 305 [1] – 305 [4] Kc w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa) oznacza brak tytułu prawnego do dalszego ingerowania w sferę cudzej własności. Dobrą wiarę wyłącza bowiem ujawnienie takich okoliczności, które u przeciętnego człowieka powinny wzbudzić poważne wątpliwości, że nie przysługuje mu prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie.
Przedsiębiorstwo komunalne nie legitymowało się uprawnieniem do korzystania z nieruchomości obciążonej służebnością ani w postaci umowy z właścicielem, ani w postaci ograniczonego prawa rzeczowego – służebności gruntowej na prawach służebności przesyłu, ani jakimkolwiek innym. Nie stanowiły takiego tytułu decyzja lokalizacyjna i pozwolenie na budowę wydane na rzecz przedsiębiorstwa państwowego, do którego sieć należała przed komunalizacją.
Z uwagi na powyższe okoliczności Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy w postanowieniu z dnia 2 kwietnia 2015 roku (sygn. II Ca 933/14) wskazał na złą wiara uczestnika postępowania, która skutkowała zastosowaniem trzydziestoletniego okresu posiadania prowadzącego do zasiedzenia, oznacza, że do takiego zasiedzenia służebności gruntowej na prawach służebności przesyłu (a od 3 sierpnia 2008 r. - służebności przesyłu) dojść oczywiście nie mogło. Termin ten mijałby 27 maja 2020 r. (ewentualnie 1 lutego 2019 r., zakładając doliczenie posiadania przedsiębiorstwa państwowego).
Złożenie przed w/w datą przez wnioskodawcę wniosku o ustanowienie służebności przesyłu na podstawie art.305 [1] i następne Kc, przerwało bieg zasiedzenia tej służebności. (tak również uchwała Sadu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2011 r. III CZP 124/10 OSNC 2011/9/99, Prok. i Pr.-wkł. 2012/3/40, Prok. i Pr.-wkł. 2012/7-8/36, www.sn.pl, Biul.SN 2011/1/8, M.Prawn. 2014/18/980).
