Przy okazji kolejnej nowelizacji Kodeksu postepowania cywilnego ustawodawca zwrócił uwagę na nikły stopień wykorzystywania instytucji mediacji przez polskie sądy. Jak wynika z uzasadnienia ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Dz.U. z 2015 r. poz. 1595) liczba ugód zawieranych w wyniku postępowania mediacyjnego nie przekracza nawet 1% spraw cywilnych.
W związku z powyższym, od 1 stycznia 2016 r. w KPC zaszło kilka istotnych zmian, których celem jest udoskonalenie i dostosowanie do aktualnych potrzeb istniejących regulacji dotyczących mediacji.
W mojej ocenie najistotniejsze dla procesu i jego dynamiki, będą przepisy, których bezpośrednim celem jest wzrost liczby postępowań mediacyjnych i tym samych odciążenie sądów.
Już pierwszy zmieniany przepis wskazuje, iż „W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd dąży w każdym stanie postępowania do ich ugodowego załatwienia, w szczególności przez nakłanianie stron do mediacji.” (tak art. 10 KPC).
Wprowadzając inny przepis, tj. obowiązek podania już w pozwie informacji, „czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia” (tak art. 187 § 1 pkt 3 KPC) ustawodawca zachęca strony do polubownego załatwiania sporów już na etapie przedsądowym. Inna sprawa, że przepis ten, w przypadku jego pominięcia przez wnoszącego pozew, może być wykorzystywany do formalnego utrącania powództwa z racji nie wypełnienia wymogów formalnych, których dochować będzie trzeba jeszcze na etapie przedsądowym.
Istotnej zmianie uległ też przepis umożliwiający sądowi skierowanie stron do mediacji w toku postępowania, zgodnie bowiem ze znowelizowanym art. 183 [8] § 1 KPC „Sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania.” Ustawodawca nałożył tu na sąd ciekawy obowiązek, polegający na ocenie przez przewodniczącego jeszcze przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę, czy skierować strony do mediacji. W tym celu przewodniczący, jeżeli zachodzi potrzeba wysłuchania stron, może wezwać je do osobistego stawiennictwa na posiedzeniu niejawnym (tak art. 183 [8] § 5 KPC).
Nowelizowane przepisy zachęcają również finansowo strony procesu do polubownego rozwiązywania sporów. Jak wskazują bowiem przepisy dodane do ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1025, z późn. zm.) sąd z urzędu zwróci stronie m.in. całą uiszczoną opłatę od pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli postępowanie zakończyło się zawarciem ugody przed rozpoczęciem rozprawy przed sądem pierwszej instancji (tak nowy art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. h w/w ustawy). Sąd z urzędu zwróci stronie również trzy czwarte uiszczonej opłaty od pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli w toku postępowania sądowego zawarto ugodę przed mediatorem po rozpoczęciu rozprawy (tak znowelizowany art. 79 ust. 1 pkt 2 lit. a w/w ustawy). Sąd z urzędu zwróci stronie połowę uiszczonej opłaty od pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli postępowanie w pierwszej instancji zakończyło się zawarciem ugody sądowej po rozpoczęciu rozprawy oraz od pisma wszczynającego postępowanie w drugiej instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem ugody sądowej (tak art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. c i d w nowym brzmieniu w/w ustawy).
Powyższe, wybrane przepisy nowelizacji premiującej ugodowe załatwianie sporów, w domyśle ustawodawcy mają uprościć i przyspieszyć postępowanie.
Korzystając zatem z okazji – na Nowy Rok życzę wszystkim, aby nie musieli stosować w praktyce opisywanych jak wyżej instytucji, ale jeżeli już do takiej sytuacji dojdzie, życzę polubownego załatwienia spraw, na sprawiedliwych dla obu stron zasadach.
