Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 56 § 1 stanowi, że każdy z małżonków może żądać rozwiązania małżeństwa przez rozwód, jeżeli pomiędzy małżonkami doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Wyrażenie „trwały i zupełny rozkład pożycia” może powodować pewne trudności interpretacyjne, jako że jest to pojęcie nie zdefiniowane przez przepisy prawa. Wyjaśnienie znaczenia tego pojęcia jest jednak bardzo istotne, gdyż zaistnienie takiego rozkładu stanowi przesłankę pozytywną i główną podstawę do orzeczenia przez sąd rozwodu. Orzekając zatem o rozwiązaniu małżeństwa sąd musi indywidualnie ocenić czy taki rozkład pożycia nastąpił.
Z uwagi na brak definicji kodeksowej ciężar ustalenia, co należy rozumieć przez pojęcie trwałego i zupełnego rozkładu pożycia spoczął na orzecznictwie sądów i poglądach doktryny. Co zatem należy rozumieć poprzez pojęcie trwałego i zupełnego rozpadu pożycia małżeńskiego? Z zupełnością rozkładu pożycia małżeńskiego mamy do czynienia, gdy między małżonkami wygasają trzy podstawowe dla funkcjonowania małżeństwa więzi tj.:
- więź duchowa (emocjonalna) – co oznacza ustanie wzajemnej miłości, szacunku i akceptacji,
- więź fizyczna – co oznacza ustanie współżycia seksualnego, ale również brak jakichkolwiek innych gestów fizycznych stanowiących potwierdzenie miłości, troski, czy przywiązania,
- więź gospodarcza (ekonomiczna) – ustaje w sytuacji kiedy małżonkowie wspólnie ze sobą nie zamieszkują, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego.
Gdy jednak przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej, rozkład pożycia może być mimo to uznany za zupełny, jeśli utrzymanie elementów więzi gospodarczej wywołane zostało szczególnymi okolicznościami (np. małżonkowie ze względów finansowych nie mogą pozwolić sobie na oddzielne zamieszkanie). Natomiast nawet sporadyczne tylko stosunki fizyczne między małżonkami z reguły będą wskazywać, że rozkład pożycia nie jest jeszcze zupełny.
Natomiast o trwałym rozkładzie pożycia małżeńskiego możemy mówić w sytuacji gdy powrót małżonków do wspólnego pożycia jest niemożliwy. I tu zapewne pada pytanie jakie okoliczności czynią powrót niemożliwym? Tu również pojęcie niemożliwości nie zostało nigdzie zdefiniowane. Sąd ma zatem na myśli okoliczności o takiej wadze i znaczeniu dla pożycia małżonków, że zgodnie z doświadczeniem życiowym nie można oczekiwać powrotu małżonków do wspólnego pożycia. W takiej sytuacji, jeśli nie zachodzą przesłanki negatywne sąd orzeknie rozwód. Należy przy tym pamiętać, że Sąd orzekając o trwałym i zupełnym rozkładzie pożycia małżeńskiego kieruje się podstawową zasadą orzekania - pod uwagę brany jest więc stan faktyczny z chwili orzekania.
